Bí kíp đọc bản vẽ xây dựng: Tự tin HIỂU RÕ mọi chi tiết công trình

Bản vẽ xây dựng là ngôn ngữ trực quan của ngành xây dựng, giúp truyền đạt thông tin và ý tưởng từ kiến trúc sư, kỹ sư đến đội ngũ thi công. Hiểu rõ bản vẽ xây dựng không chỉ là điều cần thiết đối với người làm trong ngành mà còn là kỹ năng quan trọng cho các chủ đầu tư và khách hàng. Bài viết này sẽ hướng dẫn bạn cách đọc bản vẽ xây dựng một cách chi tiết, giúp bạn tự tin nắm bắt được mọi khía cạnh của công trình.

1. Bản vẽ xây dựng là gì?

Bản vẽ xây dựng là tập hợp mặt bằng, mặt bên, mặt đứng và mặt cắt của các vật thể trong công trình; minh họa lại công trình bằng các ký hiệu bản vẽ tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam.

Mục đích của bản vẽ xây dựng là cung cấp các thông số, hình ảnh chính xác cho quá trình thi công. Nhờ đó, nhà thầu thi công có thể tránh được các sai sót nhầm lẫn, ước lượng khối lượng vật tư phù hợp cũng như quản lý chi phí đúng chuẩn. Hầu hết các bản vẽ xây dựng bây giờ đều được thực hiện bằng phần mềm chuyên dụng để đạt độ chính xác cao hơn.

Bản vẽ xây dựng bao gồm 2 loại bản vẽ:

• Bản vẽ phối cảnh 3D
• Bản vẽ kỹ thuật

Trong đó, bản vẽ kỹ thuật chính là loại bản vẽ mô tả chi tiết thông số, kích thước với nhiều thuật ngữ cũng như ký hiệu; mà chủ nhà cần tìm hiểu cách đọc bản vẽ xây dựng.

2. Có những loại bản vẽ xây dựng nào?

Bản vẽ xây dựng không chỉ có một mà được phân chia thành nhiều loại, phục vụ cho từng mục đích khác nhau. Về cơ bản, có những loại bản vẽ xây dựng như sau:

Bản vẽ xin phép xây dựng

Bản vẽ xin phép xây dựng trong trường hợp này đóng vai trò là loại giấy tờ quan trọng, nhằm xin cấp phép xây dựng cho công trình. Bản vẽ này sẽ cần thể hiện được vị trí xây dựng công trình cùng một số thông tin cơ bản như diện tích, kết cấu, chiều cao, số tầng,… của công trình xây dựng. Ủy ban nhân dân xã, phường sẽ căn cứ vào bản vẽ này để cấp phép xây dựng và sau đó công trình mới được phép thi công.

Bản vẽ thiết kế

Bản vẽ thiết kế được phân chia thành các danh sách bản vẽ riêng lẻ, cụ thể như:

• Bản vẽ phác thảo: Bản vẽ phác thảo hay còn gọi là bản vẽ khái niệm. Đây là kiểu bản vẽ tự do, sản xuất nhanh chóng và đơn giản để khám phá những ý tưởng ban đầu cho thiết kế. Mục đích chỉ đơn thuần là truyền đạt các nguyên tắc thiết kế cũng như khái niệm thẩm mỹ.
• Bản vẽ mặt bằng (tổng thể): Là bản vẽ thể hiện tổng thể mặt bằng tất cả diện tích xây dựng cho công trình nằm trên phạm vi đất xây dựng.
• Bản vẽ mặt bằng (sơ bộ): Thể hiện thiết kế mặt bằng riêng của từng không gian trong nhà. VD: tầng trệt, tầng áp mái, tầng lửng, mái nhà…
• Bản vẽ mặt cắt: Phần cắt của căn nhà hoặc công trình, phần móng và phần hầm tự hoại.
• Bản vẽ mặt đứng: Mặt tiền của căn nhà hoặc công trình về kích thước, hình dạng, mái nhà trên thực tế.
• Khung tên: Đây là phần khung chứa tên công ty, dùng để xin phép đóng dấu.
• Bản đồ họa vị trí: Bản đồ này thể hiện tọa độ, vị trí của khu đất xây dựng của những khu đất liền kề.
• Bản vẽ phối cảnh:​​ Là bản vẽ thể hiện tầm nhìn nhà (công trình) trong thực tế, được thể hiện dưới dạng không gian 3 chiều giúp ta có thể dễ dàng quan sát.

3. Các thành phần cơ bản của một bản vẽ xây dựng

Để đọc hiểu được bản vẽ xây dựng, bạn cần nắm rõ các thành phần cơ bản sau:

3.1. Tỷ lệ bản vẽ

Tỷ lệ là yếu tố đầu tiên cần hiểu khi đọc bản vẽ. Tỷ lệ cho biết mối quan hệ giữa kích thước trên bản vẽ và kích thước thực tế của công trình. Ví dụ, tỷ lệ 1:100 nghĩa là 1 cm trên bản vẽ tương đương với 100 cm (1 mét) trên thực tế.

Trong các bản vẽ chi tiết, tỷ lệ có thể được thay đổi để thể hiện rõ ràng các chi tiết nhỏ hơn, chẳng hạn như tỷ lệ 1:50 hoặc 1:20.

3.2. Ký hiệu và chú thích

Các ký hiệu và chú thích là ngôn ngữ chính của bản vẽ xây dựng. Mỗi ngành trong xây dựng (kiến trúc, kết cấu, điện nước, cơ điện) đều có hệ thống ký hiệu riêng. Chúng giúp mô tả các yếu tố như cửa, tường, cột, hệ thống điện, ống nước và các chi tiết khác.

Dưới đây là một số ký hiệu cơ bản thường gặp:

3.3. Hướng và phương vị

Bản vẽ mặt bằng thường sẽ có ký hiệu hướng Bắc để chỉ định phương vị của công trình. Điều này giúp người xem bản vẽ hiểu được cách bố trí không gian và ánh sáng tự nhiên. Việc biết rõ hướng và phương vị là quan trọng để tối ưu hóa thiết kế theo điều kiện thực tế của vị trí xây dựng.

3.4. Mặt bằng và các tầng

Mặt bằng là bản vẽ thể hiện không gian của từng tầng trong một công trình. Khi nhìn vào bản vẽ mặt bằng, bạn có thể thấy cách bố trí các phòng, hành lang, cửa ra vào và các khu vực khác. Mỗi tầng của công trình sẽ có một bản vẽ mặt bằng riêng biệt.

Một mặt bằng thường có đầy đủ các ký hiệu cửa đi, cửa sổ, cầu thang, và các yếu tố cấu trúc như cột và tường. Bản vẽ này cho phép bạn hiểu rõ cách bố trí không gian từ trên xuống và các kích thước của từng khu vực.

4. Cách đọc các loại bản vẽ xây dựng

4.1. Bản vẽ kiến trúc

Bản vẽ kiến trúc thể hiện bố trí tổng quan của một công trình bao gồm các phòng, cửa, tường, không gian và yếu tố ngoại thất. Đây là bản vẽ đầu tiên bạn cần hiểu rõ vì nó cung cấp cái nhìn tổng thể về công trình.

Các thành phần chính của bản vẽ kiến trúc:

• Mặt bằng kiến trúc: Hiển thị từ góc nhìn trên xuống của một tầng hoặc một phần công trình, bao gồm các không gian phòng, tường, cửa, cầu thang, vị trí cửa sổ. Các ký hiệu và tỷ lệ thường dùng để xác định kích thước thực tế.
• Mặt đứng kiến trúc: Thể hiện chiều cao và hình dáng của công trình từ bên ngoài nhìn vào. Nó giúp bạn biết rõ hình ảnh tổng thể và kết cấu ngoại thất như cửa sổ, mái nhà, và các tầng.
• Mặt cắt kiến trúc: Cho phép bạn thấy cấu trúc bên trong của công trình khi cắt dọc hoặc ngang qua các không gian. Mặt cắt thể hiện chiều cao trần, độ dày của sàn và chi tiết về tường, cột.

Cách đọc bản vẽ kiến trúc:

• Chú ý đến tỷ lệ bản vẽ: Tỷ lệ 1:50, 1:100 thường được dùng để mô tả toàn bộ công trình, trong khi 1:20 hoặc 1:10 dùng cho các chi tiết cụ thể.
• Nhận biết ký hiệu: Cửa, cửa sổ, tường, cầu thang, cột… đều có ký hiệu riêng. Hãy làm quen với các biểu tượng này và sử dụng bảng chú thích nếu cần.
• Đọc kích thước: Các kích thước của tường, phòng, và cửa đều được chỉ định trên bản vẽ. Kích thước này giúp bạn biết chính xác diện tích không gian.
• Xem hướng nhà: Hướng nhà được thể hiện qua mũi tên chỉ hướng Bắc, giúp bạn hiểu được cách ánh sáng tự nhiên vào nhà.

4.2. Cách đọc bản vẽ kết cấu

Bản vẽ kết cấu tập trung vào phần chịu lực của công trình, bao gồm cột, dầm, sàn, móng. Đây là các yếu tố quan trọng giúp đảm bảo độ bền và an toàn cho công trình.

Các thành phần chính của bản vẽ kết cấu:

• Mặt bằng kết cấu móng: Hiển thị vị trí và loại móng sử dụng cho công trình. Có thể là móng đơn, móng băng, hoặc móng bè tùy thuộc vào điều kiện địa chất và tải trọng công trình.
• Mặt bằng bố trí cột, dầm, sàn: Thể hiện vị trí và kích thước của các cột chịu lực, dầm ngang, và kết cấu sàn. Cột được đánh số để phân biệt và dễ dàng tra cứu thông tin.
• Chi tiết các cấu kiện: Bao gồm chi tiết về móng, cột, dầm và sàn. Kích thước và loại vật liệu sử dụng (thép, bê tông) đều được ghi chú rõ ràng.

Cách đọc bản vẽ kết cấu:

• Xác định các loại cấu kiện: Cột, dầm và sàn thường được biểu thị bằng các ký hiệu khác nhau. Hãy kiểm tra chú thích để hiểu rõ loại cấu kiện và vật liệu sử dụng.
• Nhận biết các số liệu quan trọng: Kích thước, loại thép gia cố, và các yếu tố kỹ thuật khác thường được ghi rõ trên bản vẽ. Hãy đảm bảo bạn hiểu đúng để áp dụng trong thực tế.
• Xem mặt cắt kết cấu: Bản vẽ cắt sẽ giúp bạn thấy chi tiết chiều cao của móng, dầm, và các lớp kết cấu khác.

4.3. Cách đọc bản vẽ điện nước

Bản vẽ điện nước mô tả hệ thống kỹ thuật, bao gồm hệ thống điện và hệ thống cấp thoát nước cho công trình. Đây là phần quan trọng trong việc vận hành và sử dụng công trình.

Các thành phần chính của bản vẽ điện nước:

• Bản vẽ điện: Thể hiện vị trí các ổ cắm, công tắc, đèn chiếu sáng, và hệ thống dây dẫn. Nó giúp bạn biết rõ cách bố trí hệ thống điện trong nhà.
• Bản vẽ nước: Mô tả các đường ống cấp nước và thoát nước, vị trí vòi nước, bồn rửa, nhà vệ sinh, và các thiết bị liên quan.

Cách đọc bản vẽ điện nước:

• Bản vẽ hệ thống điện:
  • Vị trí thiết bị điện: Hệ thống ổ cắm, công tắc và đèn chiếu sáng đều được đánh dấu trên bản vẽ. Hãy kiểm tra sơ đồ mạch điện để biết cách nối dây.
  • Tủ điện: Bản vẽ thường thể hiện vị trí tủ điện, nơi đặt các thiết bị điều khiển điện trong nhà. Các loại dây dẫn, kích thước và loại dây cũng cần chú ý để bảo đảm an toàn.
  • Cầu dao, aptomat: Ký hiệu cho các thiết bị bảo vệ như cầu dao, aptomat cũng cần được nhận biết để kiểm soát nguồn điện khi cần.
• Bản vẽ hệ thống nước:
  • Đường ống cấp nước: Hiển thị vị trí của các đường ống cung cấp nước sạch đến các thiết bị trong nhà. Đường ống thường được vẽ bằng các đường liền nét và ghi chú kích thước, loại ống.
  • Đường ống thoát nước: Hiển thị các đường ống thoát nước thải ra khỏi công trình. Đường ống thoát nước thường có ký hiệu đường đứt nét để phân biệt với đường cấp nước.
  • Thiết bị cấp thoát nước: Vị trí của các thiết bị như vòi nước, bồn rửa, toilet, bể phốt đều được chỉ định rõ ràng. Kích thước và loại thiết bị cũng thường đi kèm chú thích.

5. Mẹo để đọc bản vẽ xây dựng dễ dàng hơn

5.1. Hiểu rõ các ký hiệu cơ bản

Mỗi loại bản vẽ trong xây dựng đều có các ký hiệu riêng cho các thành phần như tường, cửa sổ, cầu thang, cột, và các thiết bị điện, nước. Nắm rõ các ký hiệu phổ biến sẽ giúp bạn đọc bản vẽ nhanh hơn.

• Tường: Thường được biểu thị bằng các đường song song hoặc tô đậm hơn.
• Cửa sổ và cửa ra vào: Có biểu tượng đặc trưng với hình chữ nhật và hình vòng cung.
• Thiết bị điện, nước: Được biểu thị bằng các ký hiệu riêng biệt trong bản vẽ hệ thống kỹ thuật.

5.2. Chú ý đến tỷ lệ bản vẽ

Mỗi bản vẽ đều có tỷ lệ cụ thể, ví dụ như 1:100, 1:50. Tỷ lệ này thể hiện mối quan hệ giữa kích thước trên bản vẽ và kích thước thực tế của công trình.

• Tỷ lệ nhỏ (1:100, 1:200): Thường dùng để mô tả tổng quan công trình.
• Tỷ lệ lớn (1:50, 1:20): Sử dụng để thể hiện các chi tiết cụ thể như cửa, cầu thang, kết cấu.

5.3. Sử dụng bảng chú giải (legend)

Các bản vẽ thường đi kèm với bảng chú giải để giải thích các ký hiệu, loại vật liệu và thông số kỹ thuật. Nếu gặp ký hiệu hoặc từ ngữ không quen thuộc, hãy kiểm tra bảng này để hiểu rõ hơn về bản vẽ.

5.4. Nắm vững các loại bản vẽ

Hiểu rõ mục đích của từng loại bản vẽ sẽ giúp bạn dễ dàng hơn trong việc đọc và phân tích.

• Bản vẽ kiến trúc: Tập trung vào bố trí không gian, kích thước và ngoại thất của công trình.
• Bản vẽ kết cấu: Đề cập đến cột, dầm, móng và các phần chịu lực của công trình.
• Bản vẽ điện nước: Mô tả chi tiết hệ thống điện và nước, từ vị trí ổ cắm, đèn chiếu sáng đến các đường ống cấp thoát nước.

5.5. Hiểu hướng nhà và bố trí không gian

Hướng nhà, thường được biểu thị bằng mũi tên chỉ hướng Bắc, rất quan trọng trong việc đọc bản vẽ kiến trúc. Điều này giúp bạn hiểu cách bố trí không gian trong công trình liên quan đến hướng gió, ánh sáng mặt trời, và cảnh quan xung quanh.

5.6. Đọc từ tổng quan đến chi tiết

Khi tiếp cận một bản vẽ, hãy bắt đầu với cái nhìn tổng quan:

• Xem qua mặt bằng tổng thể của công trình để hiểu được bố trí không gian và mối liên hệ giữa các phòng.
• Sau đó, đi sâu vào chi tiết như cửa ra vào, kích thước phòng, và hệ thống kỹ thuật.

5.7. Sử dụng màu sắc (nếu có)

Một số bản vẽ sử dụng màu sắc để phân biệt các yếu tố khác nhau. Ví dụ, đường điện có thể được đánh dấu bằng màu xanh, đường nước bằng màu đỏ. Sử dụng màu sắc có thể giúp bạn nhanh chóng nhận diện các hệ thống khác nhau trong bản vẽ.

5.8. Làm quen với các thông số kỹ thuật

Mỗi bản vẽ thường đi kèm với thông số kỹ thuật chi tiết, bao gồm kích thước, loại vật liệu, và số lượng cần thiết. Hiểu rõ các thông số này sẽ giúp bạn biết chính xác về các thành phần và vật liệu trong công trình.

5.9. Tập trung vào những yếu tố quan trọng

Khi đọc bản vẽ, hãy chú trọng đến những yếu tố quan trọng nhất đối với công việc của bạn. Ví dụ:

• Nếu bạn đang tập trung vào việc thi công kết cấu, hãy ưu tiên đọc bản vẽ kết cấu.
• Nếu bạn cần quan tâm đến bố trí không gian, hãy tập trung vào bản vẽ kiến trúc.

5.10. Tham khảo ý kiến chuyên gia

Nếu gặp khó khăn khi đọc bản vẽ, bạn có thể tham khảo ý kiến của các kỹ sư, kiến trúc sư hoặc những người có kinh nghiệm để được hướng dẫn thêm. Thực hành nhiều lần và học hỏi từ những người có chuyên môn sẽ giúp bạn nâng cao khả năng đọc hiểu bản vẽ.

5.11. Sử dụng công nghệ hỗ trợ

Hiện nay có nhiều phần mềm và công cụ hỗ trợ việc đọc bản vẽ như AutoCAD, Revit hoặc các ứng dụng 3D. Bạn có thể sử dụng các phần mềm này để hình dung rõ hơn về các chi tiết phức tạp trong bản vẽ.

Việc đọc bản vẽ xây dựng sẽ dễ dàng hơn nếu bạn nắm vững các ký hiệu, tỷ lệ, và thông số kỹ thuật. Bắt đầu từ tổng quan, đi sâu vào chi tiết, và luôn sử dụng các bảng chú giải, thông số để hiểu rõ hơn về bản vẽ.

6. Lợi ích của việc hiểu rõ bản vẽ xây dựng

Khi bạn đã nắm vững cách đọc bản vẽ xây dựng, sẽ có nhiều lợi ích đáng kể, bao gồm:

• Hiểu rõ yêu cầu công việc: Việc đọc bản vẽ chính xác giúp bạn nắm bắt được toàn bộ yêu cầu kỹ thuật và thiết kế của công trình, từ đó triển khai thi công một cách chính xác.
• Tiết kiệm thời gian và chi phí: Hiểu đúng và rõ ràng bản vẽ ngay từ đầu sẽ giúp tránh những sai sót trong quá trình xây dựng, giảm thiểu lãng phí tài nguyên và thời gian.
• Giao tiếp hiệu quả với đội ngũ kỹ thuật: Khi hiểu rõ bản vẽ, bạn sẽ dễ dàng hơn trong việc trao đổi và phối hợp với các kỹ sư, kiến trúc sư và thợ thi công, đảm bảo công trình được thực hiện đúng tiến độ và chất lượng.

7. Kết luận

Hiểu rõ bản vẽ xây dựng là kỹ năng quan trọng giúp bạn tự tin hơn trong quá trình thi công và giám sát công trình. Với những kiến thức cơ bản về tỷ lệ, ký hiệu và các loại bản vẽ, bạn sẽ dễ dàng nắm bắt được chi tiết thiết kế của mọi công trình. Đầu tư thời gian để học cách đọc bản vẽ sẽ mang lại lợi ích lâu dài, giúp bạn chủ động và hiệu quả hơn trong công việc.